sábado, 29 de xaneiro de 2022

78. Belkis Ayón. As primeiras colografías. CAP 2 [PINTURA]

Belkis Ayón (A Habana, 1967-1999).

DATAS: 16 de novembro de 2021 – 18 de abril de 2022
LUGAR: Museo Reina Sofía (Madrid). Edificio Sabatini. 3a Planta.
ORGANIZACIÓN: Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía en colaboración con Belkis Ayón.
COMISARIADO: Cristina Vives.
COORDINACIÓN: María do Castelo Cabeza.

As primeiras colografías dos anos 80:
En 1988 Ayón realiza por primeira vez colografías de gran formato ensamblando ata nove secciones impresas e preséntaas na exposición Propuesta a los veinte años celebrada nunha galería da Habana.

A técnica da colografía:
tamén coñecida como colagrafía (do grego colla —goma— e graphein—debuxar, escribir), é unha técnica por método aditivo que consiste en pegar, á maneira da colaxe, moi diversos materiais a un ferro, xeralmente de cartón, que debidamente entintada e presionada posteriormente no tórculo dá como resultado unha gama case infinita de formas e texturas.

Ditas pezas eran toda unha novidade en Cuba, dadas as súas dimensións e o uso de planos de cor, estes últimos próximos á estética Pop do cartel cubano e á obra gráfica de Umberto Pena e de Rafael Silva realizada nos anos 60 e 70.

Pero sobre todo, a singularidade do contido e o enfoque con que era tratado anunciaban xa a unha artista que transgredía os mitos para adaptalos ao seu tempo e circunstancias. 


A obra A cea (1988-1991) resume como ningunha outra tres momentos clave que vertebran a traxectoria artística de Ayón.

O primeiro, a elección da temática Abakuá durante a súa etapa de estudante e a consecuente articulación dunha linguaxe de mediación para conectarse co seu propio contexto en termos éticos, estéticos e ideolóxicos.

O segundo, resulta da elección da colografía como ferramenta técnica que acrecentaba as posibilidades expresivas.

O terceiro, ten que ver co abandono da cor en favor do branco e negro cos seus case infinitas degradacións de grises, que transmitían de maneira máis adecuada o drama existencial dos seus personaxes, en cuxo reflexo se albisca o seu propio.


A cea amplía a lectura que fusiona o mito Abakuá e os seus protagonistas con outras relixións e sistemas simbólicos tales como o cristianismo primitivo e a súa versión institucional católica que comparten códigos de representación incuestionables. 


Nlloro, sinónimo de pranto en lingua Abakuá, é o ritual funerario que se realiza despois de enterrado o  ekobio (irmán de relixión). A alteración por parte da artista da orde do ritual Abakuá consiste en colocar ao falecido tendido no centro do funeral nun acto idéntico ao ritual católico. 

Nlloro (1991)
                                                                                  
Nlloro (1991) é unha obra complexa en composición e simbolismo. Á dereita aparece un dos personaxes fundamentais, o espírito (íreme) Anamangüi, figura negra cuberta de Anaforuanas (grafías ou firmas) de pé fronte ao falecido. Este personaxe é o responsable de guiar o espírito do falecido no seu ascenso ao ceo. No extremo esquerdo está Mpegó (sacerdote dos símbolos) que leva un tambor e é o encargado de «raiar» (debuxar) os Anaforuanas en todas as cerimonias. Os personaxes con peles de leopardo poderían aludir á dor que sente toda a comunidade Abakuá pola perda do irmán. O Nlloro culmina cando se comproba que a alma do defunto foise para sempre.

A matriz de Nlloro, exhibida agora por primeira vez fóra de Cuba, supera en complexidade técnica ás anteriores matrices de obras de múltiples seccións realizadas en 1988 e é indicativa de que 1991 foi crucial na carreira da artista


As cerimonias de consagración simbolizan para os Abakuá unha lexitimación de poder que garante a súa perpetuidade. Outras relixións tamén levan a cabo cerimonias deste tipo. En 1991 Belkis Ayón compuxo A consagración I, II e III, un tríptico para representar os niveis fundacionais da Sociedade Secreta Abakuá en Cuba: o nacemento/iniciación dos aspirantes a membros ( Ndisime); o xuramento dos xerarcas ou líderes espirituais (Prazas) e o xurdimento dunha agrupación (Potencia) que é o núcleo organizativo mínimo desta Sociedade. Este tríptico interpreta e escenifica o ritual, representando aos personaxes fundamentais que se mostran cos seus atributos, evidenciando tanto a escala de poder como o rol dos distintos membros que conforman a Sociedade en termos estruturais e organizativos.


Esta estrutura de poder piramidal, sustentada sobre unha ampla base de membros «simples» organizados en núcleos territoriais concatenados entre si, pero liderados cada un desde a súa cúspide por figuras elixidas, replica ─en menor escala─ a estratificación do poder político en Cuba desde 1959, ben coñecido pola artista e vixente ata hoxe. 

WEB:


1 comentario:

  1. É curioso, non resultan imáxenes perturbadoras, pese á temática.

    ResponderEliminar

¡Anímate a participar cos teus comentarios!