EMAO EN LIÑA: Ukiyo-e [SERIGRAFÍA]

Os primeiros Ukiyo-e , "pinturas do mundo flotante" ou "estampas xaponesas", apareceron no século XVII na cidade de Edo (actual Tokio). Trátase de xilografías de gran expresividade que tratan de amosar o efémero, fugaz e transitorio da vida da época nun mundo que flúe, de aí o nome de pinturas do mundo flotante. O ukiyo-e era accessible posto que grazas a técnica xilográfica podía ser producido de forma económica e masiva e polo tanto chegar a gran cantidade de público.

Hiroshige, intermedio de kabuki, 1820

A temática principal eran escenas da vida cotiá nas cidades, escenas históricas, paisaxes, estampas de flores e animais nas diferentes estacións do ano. Especialmente grande era a demanda de escenas sobre as casas públicas e os teatros onde os habitantes de Edo buscaban diversión e recreo: estampas de cortesás e geishas, así como as mozas que servían nas casas de té, que se designan co termo xenérico bijin-ga (cadros de mulleres fermosas). Pero tamén eran moi cobizados os yakusha-e, estampas de actores interpretando papeis coñecidos dentro do teatro kabuki.

Máis adiante os temas políticos e imaxes sobre individuos dos estratos baixos da sociedade foron prohibidos, pasando así a ser temas raramente elaborados. O sexo foi tamén un tema prohibido, pero aparecía de forma continua nos impresos ukiyo-e. Algúns artistas e editoriais foron sancionados por crear impresos ukiyo-e con escenas de sexo explícito, tamén coñecidos como shunga.

O período Edo (1603–1867) foi na súa maioría de calma que proporcionando a contorna ideal para o desenvolvemento artístico do ukiyo-e nunha forma comercial; mentres que o período Meiji caracterizouse pola apertura de Xapón a novas influencias provenientes de Occidente. As raíces do ukiyo-e datan da urbanización que tivo lugar a finais do século XVI, que levou ao desenvolvemento dunha clase de comerciantes e artistas que comezaron a escribir historias ou novelas e a pintar imaxes, ambas as formas compiladas nos ehon, libros de imaxes, libros con historias e ilustracións, como a edición de 1608, Contos de Ise (Ise-monogatari) de Honami Koetsu. O Ukiyo-e era comunmente utilizado para ilustrar os devanditos libros, pero evolucionou porteriormente cara á produción de impresos dunha soa páxina, por exemplo as postais de kakemono-e ou os carteis do teatro

Okada Takuya no Takahashi studio recreando a gran ola de Hokusai.

kabuki.

Hishikawa Moronobu, converteuse nun artista moi influente en anos posteriores á década de 1670, facía estampas monocromas de tinta chinesa e despois aplicaba as cores á man.

A estampaxe con tacos de madeira chegaron a Xapón procedentes de China probablemente no século VIII. Os experimentos para estampar en cor comezaron en Xapón a principios do século XVII. Moitas estampas de liñas negras foron coloreadas a man despois da impresión pero a estampaxe en cor con pranchas de madeira separadas para cada cor desenvolveuse co nishiki-e.

Estampa monocroma de Moronobu

Hishikawa Moronobu. parella moza, Yoko-oban 30,4x37,1, Sumizuri-hissai. Período Enpo (1673-1681)

O nishiki-e é un tipo de impresión xilográfica xaponesa con múltiples cores, técnica empregada principalmente no ukiyo-e. Foi inventada nos anos 1760, sendo perfeccionada e popularizada polo gravador Suzuki Harunobu, que realizou numerosos gravados nishiki-e entre 1765 e a súa morte cinco anos despois. Antes de existir esta técnica, a maioría de gravados eran en branco e negro, ou coloreados á man ou coa adición dun ou dous tacos de tinta de cor. Unha estampa nishiki-e créase gravando un taco de madeira diferente para cada cor, e facendo cadrar despois os rexistros un tras outro.

Cortesá nunha galería, de Suzuki Harunobu (entre 1760-1770)

A mediados do século XVIII a cromoxilografía (nishiki-e) alcanza o seu explendor con artistas como Utamaro, Hokusai, Hiroshige ou Sharaku. As imaxes de Katsushika Hokusai representaban sobre todo paisaxes e natureza. As súas Trinta e seis vistas do monte Fuji foron publicadas a partir de 1831.

Hokusai, Kōshū Kajikazawa (Kajikazawa, na provincia de Kai), 1830–33.

Utamaro, Kushi (Peine), 1785.

Estampas de Utamaro

Trinta e seis vistas do monte Fuji é unha de las obras máis icónicas de Katsushika Hokusai.

Emaki Vista panorámica do río Sumida (a ponte de Ryōgoku), de Katsushika Hokusai (colección do Museo Sumida Hokusai).

Estampa de Hiroshige

Hiroshige, Kamada no umezono (Ameixeiros en Kamada), 1857.

Os actores kabuki Bandō Zenji e Sawamura Yodogorō,1794. Estampa de Sharaku.

Mercado do pescado en Odawara-chô, Nihonbashi, período Edo

En 1842 as imaxes de cortesás, geishas e actores foron prohibidas. Con todo, as imaxes cos devanditos motivos rexurdiron novamente cando foron permitidas outra vez. Durante a era Kaei (1848-1854), moitos buques mercantes estranxeiros arribaron a Xapón. O ukiyo-e dese tempo reflectía os cambios culturais dese período.

Yoshitoshi, Inabayama no tsuki (Lúa da montaña Inaba: o mozoToyotomi Hideyoshi encabeza un grupo de asaltantes ao castelo da montaña Inaba), 1885.

"A Yoshitoshi recoñéceselle o mérito de ter insuflado vida ao xénero ukiyo-e durante o período Meiji, nun momento en que a introdución de innovacións occidentais como a fotografía e a litografía parecían converter en obsoletos aos gravados en madeira. Foi o impulsor de varias innovacións na técnica de impresión e introduciu un estilo de debuxo máis occidental, a miúdo representando tamén a europeos e figuras en vestimenta europea. Ademais da súa virtuosa serie Os cen aspectos da Lúa, Yoshitoshi é tamén coñecido polas súas cruentas escenas de asasinatos e aparicións." Reportaxe Cinco grandes figuras da xilografía xaponesa.

Posteriormente á Restauración Meiji en 1868, Xapón abriu as súas portas ás importacións de Occidente, incluíndo técnicas fotográficas e de impresión. As cores de plantas naturais utilizados no ukiyo-e foron remplazados por colorantes químicos importados de Alemaña. A pesar de que o ukiyo-e, sendo remplazado en gran parte pola fotografía, foi pasando de moda en Xapón, este converteuse en fonte de inspiración en Europa para o Cubismo e varios outros artistas impresionistas, como Monet, Degas, postimpresionistas, como Van Gogh, modernistas como Klimt, fauves como Matisse e moitos outros. Esta influencia foi coñecida como o xaponismo.

Esquerda: Hiroshige,xardín de ameixeiras en Kameido.
dereita: Van Gogh, Japonaiserie: Ameixeiro en flor.

Hiroshige, A ponte Ōhashi en Atake baixo unha choiva repentina.
dereita: Van Gogh, Japonaiserie: Ponte baixo a choiva.

Esquerda, Hiroshige: Numazu, crepúsculo.
Dereita, Claude Monet: Alameda en Epte (1891)

Esquerda: Hiroshige, Interior do santuario Kameido-Tenjin (Tokio)
Dereita, abaixoo: Hokusai, Bajo a ponte Mannen en Fukagawa,
arriba: Claude Monet, Estanque de nenúfares, harmonía en verde.

Video UNED: Tokaido, a mirada do artista.

Video entrevistas UNED: Ukiyo-e.

No século XX, durante os períodos Taishō e Shō wa, o Ukiyo-e experimentou un renacemento nas formas dos movementos shin hanga e sō saku hanga. O shin hanga —literalmente "novos impresos"— xerouse en gran parte para ser exportado aos Estados Unidos. Inspirado polo impresionismo europeo, os artistas incorporaron elementos occidentais tales como os efectos de luz e as expresións dos estados de ánimo individuais, pero enfocados estritamente en temas tradicionais. O shin-hanga ("novas impresións", "novos gravados en madeira") revitalizou a arte tradicional do ukiyo-e arraigado nos períodos Edo e Meiji (século XVII ao XIX). Mantivo o sistema tradicional de colaboración do ukiyo-e onde o artista, gravador, impresor e editor divídense o traballo, en oposición ao sō saku-hanga (impresións creativas), movemento que defendía os principios da "auto-elaboración (jiga)", "auto-tallado (jikoku)" e "auto-impresión (jizuri)", segundo a cal o artista, co desexo de expresar o eu, é o único creador de arte. O movemento floreceu ao redor dos anos 1915 e 1942, que foi cando se renovou brevemente entre 1946 e a década de 1950. Inspirado polo impresionismo europeo, os artistas incorporaron elementos occidentais tales como os efectos da luz e a expresión de estados de ánimo individuais, pero centrouse en temas estritamente tradicionais de paisaxes, lugares famosos, mulleres, actores do kabuki, aves e flores.

Hashiguchi, Kamisuki (Muller peiteándose), 1920.

Muller despois do baño. Hasiguchi G. 1920

O principal editor foi Watanabe Shozaburo, a quen se lle acredita a creación do movemento. Entre os artistas importantes deste período atópanse Shinsui Ito e Kawase Hasui, quen foi nomeado Tesouro Nacional Vivente polo goberno xaponés. O movemento menos coñecido sō saku hanga —literalmente "impresos creativos"— seguía o concepto occidental do que debía ser a arte: o produto da creatividade dos artistas, máis primordial a creatividade que o proceso artesanal. Tradicionalmente os procesos de facer ukiyo-e como o deseño, o tallado, o impreso e a publicación, estaban separados e eran realizados por diferentes persoas, cada unha altamente especializada no seu labor; o sō saku hanga buscaba que o artista estivese involucrado en todas as etapas de produción. O movemento foi formalmente establecido coa creación da Sociedade Creativa Xaponesa de Impresión en 1918, con todo, o seu éxito comercial non foi tan marcado, dado que os coleccionistas occidentais preferían as vertentes xaponesas máis tradicionais do shin hanga.