A Biblioteca de Al-Qarawiyyin: A Biblioteca Máis Antiga do Mundo? [BIBLIOTECA]

A biblioteca Qarawiyyin forma parte do complexo educativo creado no ano 859 d. C. por Fátima al-Fihri, unha culta e adiñeirada muller que herdou unha gran fortuna do seu pai, Muhammad Al-Fihri, un rico mercador. Hai máis de 1200 anos, Muhammad al-Fihri e a súa familia trasladáronse de Qayrawan (actual Túnez) a Fez. Eran só un dos moitos inmigrantes que se trasladaban a través de África do Norte ás cidades máis prósperas de Marrocos. Os al-Fihris e outros "Qayrawaniyyins" formaron unha comunidade no distrito occidental da cidade. 

Fátima Al-Fihri empregou a súa herdanza na construción dunha mesquita e un centro de aprendizaxe onde a comunidade de Qayrawan podería glorificar o islam. Este complexo incluía unha mesquita, unha madrasa que evolucionou ata converterse en universidade e unha biblioteca. Segundo a Unesco, é a institución educativa máis antiga en funcionamento no mundo.

Vista aérea da Mezquita Al-Qarawiyyîn

A biblioteca da Al- Qarawiyyîn foi fundada en 1349 polo sultán Abū Ya‘qūb, quen construíu as súas instalacións na parte oriental do patio interior da mesquita. Os fondos da biblioteca enriquecéronse cos libros que, desde a súa fundación no século IX, a mesquita viña custodiando, tal como era uso na cultura musulmá. Este feito fai que a miúdo os fecíes refíranse á súa biblioteca como a máis antiga do mundo, pero o certo é que Al-Qarawiyyin non exerceu propiamente como tal ata o século XIV.
Al-Qarawiyyin nutriuse tamén de trece cargamentos de coráns e manuscritos árabes, botín da reconquista cristiá en España, que o rei Sancho de Castela entregou ao sultán Ya’qub.

Na inscrición fundacional queda establecido en pedra o seu funcionamento: “[Abu Inan] ordenou a fundación desta ditosa biblioteca que reúne as nobres ciencias (…), sendo o obxectivo contribuír ao progreso científico, a difusión do saber e o acceso á lectura (…). Queda prohibido o préstamo ao exterior da terraza do depósito. [Abu Inan] ordenou que os manuscritos fosen ben conservados”.

A finais do século XVI, o sultán Ahmad al-Manṣūr trasladou a biblioteca aos edificios que ocupa hoxe, ademais engrosou considerablemente o fondo da mesma coa incorporación de numerosos manuscritos que proviñan de diversos lugares da xeografía marroquí. Como moitas outras institucións similares, a Universidade Al-Qarawiyyî debe o seu prestixio e influencia centenarios en gran parte a esta biblioteca, rica en libros e manuscritos. Xa no século XX, Muḥammad V construiría unha nova sala de lectura e permitiría o acceso aos non musulmáns.

Esta biblioteca alberga manuscritos de ata 12 séculos de antigüidade e polas súas salas pasaron ilustres alumnos como o filósofo Ibn’Arabí no século XII e o historiador Ibn Jaldún no século XIV. Os escritos máis importantes que resgarda son textos do Corán escritos no século IX e unha das coleccións máis antigas do hadiz islámico, que son os primeiros relatos da vida e as palabras do profeta Mahoma. Para contextualizar cal era a importancia das obras que alí se gardaban, hai que lembrar que as obras máis antigas e prezadas eran custodiadas por catro persoas diferentes. Atopábanse nun recinto no que se esixía a presenza de catro persoas para poder abrir o lugar onde se gardaban.

Corán do século IX escrito en caligrafía cúfica sobre páxinas de pergamiño

A pesar de que no século XIX se perdeu parte do seu fondo, a biblioteca de Al-Qarawiyyīn segue destacando a día de hoxe pola súa colección: máis de 2000 manuscritos que conteñen unhas 5600 obras, onde sen dúbida son maioría os textos de dereito islámico así como coráns.
No ano 2012 ante o mal estado de conservación da biblioteca o Ministerio de Cultura de Marrocos iniciou a súa rehabilitación, fque foi levada a cabo pola arquitecta marroquí Aziza Chaouni. Conserváronse os aspectos históricos e emblemáticos da biblioteca pero introducindo paneis solares ou sistemas sostibles de recolección de auga para a rega para manter os edificios. Creouse un laboratorio onde se tratan e dixitalizan manuscritos. O obxectivo, segundo a propia arquitecta, non foi outro que recuperar o seu valor como centro cultural e social.