A Biblioteca Malatestiana: A Primeira Biblioteca Pública de Europa [BIBLIOTECA]

A Biblioteca Malatestiana de Cesena é unha biblioteca monástica de particular importancia histórica. Fundada a mediados do século XV, destaca por ser a primeira biblioteca cívica en Italia e en Europa é o único exemplo dunha biblioteca monástica humanística que sobreviviu perfectamente conservada no edificio, no mobiliario e nos seus fondos durante máis de cincocentos anos.

A Biblioteca Malatestiana, foi construída pola iniciativa do señor medieval da zona de Cesena (Emilia Romana, Italia), Domenico Malatesta, en 1447. A importancia desta biblioteca, ademais de pola súa antigüidade, vén dada por ser a primeira da historia en estar dispoñible para todos os cidadáns, abrindo as súas portas a calquera que quixese consultar os seus fondos. O certo é que non era unha biblioteca pública tal e como o coñecemos agora, senón que estaba rexida pola Orde Franciscana, a quen pertencía a maior parte dos libros. Eles eran os encargados de coidar a biblioteca e o edificio, así como de controlar o acceso.

Ao redor dos anos 40 do século XV, os frades franciscanos que posuían xa un número de códices que superaba a capacidade da súa pequena biblioteca, pediron a Malatesta Novello, señor de Cesena, os fondos para a construción dunha nova sala anexa ao seu convento.

En 1450 documéntase a primeira intervención de Malatesta Novello quen realizou o proxecto dos frades e erixiu a biblioteca no seu convento. As obras foron dirixidas por Matteo Nuti,  un discípulo de Leon Battista Alberti, e estendéronse desde 1447 ata 1452. Dous anos foron necesarios para a disposición dos códices e a construción da porta de nogueira por Agostino dei Duccio; o 15 de agosto de 1454 o novo studium abriuse ao público.

 

A chamada Aula Nuti está divida en tres naves de teitos abovedados; a nave central ten unha bóveda de canón e as naves laterais con bovedas de arista son máis anchas e cos teitos máis baixos. A luz penetra nas naves laterais a través de xanelas mentres que a nave central, enmarcada por vinte elegantes columnas con capiteis de escudos e follas colgantes, está iluminada longitudinalmente polo gran rosetón da parte inferior. 

As cores utilizadas tamén teñen o seu significado: o branco das columnas do medio, o vermello do piso de terracota e as medias columnas e o verde do xeso, recuperado nas restauracións da década de 1920, refírense ás cores dos escudos de armas de Malatesta.

Do mesmo xeito que as outras bibliotecas monásticas da época, a Malatestiana colocouse no primeiro piso para protexer os códigos dos danos debidos ás inundacións.  

O señor de Cesena promoveu tamén un scriptorium que produciu máis de cento vinte códices no espazo duns vinte anos. Manuscritos encargados ou comprados por Malatesta Novello, ao redor de 150, complementaron o fondo conventual existente. Os libros sobre medicina e ciencia, pero tamén sobre literatura e filosofía, doados por Giovanni dei Marco de Rimini, médico de Malatesta Novello e, como el, un apaixonado coleccionista de códices, agregáronse á colección. Catorce códices gregos, moi probablemente comprados por Malatesta en Constantinopla, sete hebreos e outros doados a Novello, ademais doutros códices incorporados nos séculos seguintes completaron esta primeira colección, que ascende a 343 manuscritos.  

O Señor de Cesena, que percibiu na biblioteca o símbolo imperecedoiro da súa fama para a posteridade, quería que a biblioteca estivese dotada cun ingreso de 200 ducados ao ano para adquisicións e tamén se confiou ao coidado e á atención da comunidade de Cesena, o que subliña a súa vocación pública. As adquisicións dedicáronse sobre todo a obras de autores de Cesena ou impresas na cidade. Isto significou que a biblioteca tivo desde o principio a intención de converterse en memoria da cidade.

A colección quedou baixo unha dobre supervisión: a dos monxes do convento de San Francesco que o aloxou e garantiu o seu uso; e a do Municipio, que velou pola súa integridade e respecto. O nomeamento do custodio-bibliotecario tamén foi, de acordo coa vontade de Malatesta, para o concello.

Hoxe consérvanse case 250.000 volumes, dos cales 287 son incunables, ao redor de 4.000 son do século XVI, 1.753 manuscritos que van desde o século XVI ata o século XIX e máis de 17.000 cartas e autógrafos; mentres que na sección moderna da biblioteca hai máis de cen mil volumes.

Desde 1983 a sección moderna da biblioteca municipal atópase na planta baixa. Estes fondos son o gran patrimonio de “acceso directo” da Biblioteca Malatestiana, é dicir, o conxunto de libros que pode levar en préstamo calquera usuario da biblioteca.

A UNESCO incluíu a Biblioteca Malatesta de Cesena no rexistro de Memoria Mundial en xuño de 2005 coa seguinte motivación: 

"A biblioteca contén obras de filosofía, teoloxía e escritos de natureza bíblica, así como de literatura científica e clásica e de diferentes orixes. É un raro exemplo dunha colección completa e marabillosa conservada desde mediados do século XV, xusto antes do advenimento da imprenta en Europa. A colección é un exemplo único da biblioteca humanista renacentista, cando as primeiras avaliacións das escrituras e ensinos cristiás deixaron o camiño a varias consideracións seculares".