Biblioteca Xeral Histórica da Universidade de Salamanca: A Biblioteca Universitaria máis Antiga de España [BIBLIOTECA]

A Biblioteca Xeral Histórica da Universidade de Salamanca está situada no edificio das Escolas Maiores da cidade de Salamanca, e é a máis antiga biblioteca da universidade salmantina,​ sendo tamén a biblioteca universitaria máis antiga de España e de Europa.

O Estudo Salmantino, posteriormente Universidade de Salamanca, naceu en 1218 por vontade do rei Alfonso IX de León. Pero foi a partir de 1254, ano en que Alfonso X "O Sabio" outorgoulle a súa primeira carta constitucional, cando o Estudo comezou a súa andaina definitiva. Un ano máis tarde, en 1255, o Papa Alexandre IV concedeu validez universal aos títulos impartidos pola nova Universidade e permitiulle o uso dun selo propio.

Paralelamente, pode considerarse tamén como data de nacemento da Biblioteca Universitaria o ano 1254, posto que a Carta Magna de Alfonso X xa recollía a creación do cargo de Estacionario ou propietario dunha "Estación" de libros, retribuído pola Universidade e encargado de manter exemplares actualizados para a consulta. Pero é preciso esperar ao século XV para que abunden as noticias acerca da Biblioteca, que non alcanzou o seu primeiro esplendor ata a segunda metade do século XV e durante todo o século XVI.

A portada de acceso á biblioteca, de estilo gótico, está situada no claustro alto do edificio das Escolas Maiores, e foi labrada en pedra polos mesmos artistas que esculpiron a portada da Catedral Nova de Salamanca, e a reixa de ferro colocada xunto a dita portada e destinada a pechar o acceso á biblioteca data de 1526.

En 1749 comezaron as obras que deron lugar á Antiga librería, tal como hoxe podemos contemplala: unha sala abovedada con andeis de piñeiro natural en dous niveis, unha estatua alegórica en cada esquina e cartelas que reflicten a clasificación do dezaoito dos libros.

Anexa ao gran salón, xusto detrás da fachada plateresca do edificio, atópase a sala de manuscritos e incunables, actual cámara acoirazada, que alberga tamén a antiga arca do diñeiro da Universidade e os armarios do século XVII decorados por Martín de Cervera, dous de cuxas portas representan aulas universitarias.

As compras universitarias e as sucesivas doazóns de profesores, as reformas ilustradas e as disposicións legais que comezaron con Carlos III enriqueceron á Biblioteca. Así, en 1767 a expulsión da Compañía de Jesús supuxo para a Biblioteca da Universidade unha inxección de máis de 12.000 volumes, procedentes do Colexio Real da Compañía en Salamanca.

A Desamortización de Mendizábal do século XIX, a resultas da cal a Biblioteca se converteu en Provincial ademais de Universitaria, polo que comezou a recibir a Propiedade Literaria e o Depósito Legal da provincia, pode ser considerada a última fonte de aprovisionamento masivo de fondos antigos. 

En 1881 iniciouse a ampliación da Biblioteca, aproveitando a construción das ás restantes do claustro alto. Comezou así un novo e progresivo desenvolvemento, con sucesivas reformas espaciais, modificacións administrativas e innovacións técnicas, ata chegar á época presente.

Na actualidade a Biblioteca Xeral Histórica é o centro de investigación da Universidade de Salamanca encargado de custodiar, procesar e difundir o patrimonio histórico bibliográfico da Universidade, así como os fondos adquiridos ou depositados nela en virtude das súas funcións históricas e actuais. 

Os fondos bibliográficos abarcan libros, folletos, publicacións periódicas, planos, mapas e materiais especiais, que se distribúen nas seguintes clases:

1. Fondo histórico: 

• Códices, Manuscritos e fragmentos, incluíndo orixinais mecanografados. 
• Libros, folletos, publicacións periódicas, mapas e todo tipo de materiais impresos mediante procedementos de imprenta manual (século XV – 1830). 
• Calquera outro fondo que se determine polo seu singular valor en relación co seu contido, procedencia ou características físicas. 

2. Fondo relacionado con Salamanca: 

• Publicacións salmantinas anteriores a 1958 e Depósito legal (1958-1982). 
• Prensa e publicacións periódicas salmantinas. 
• Publicacións da Universidade de Salamanca (desde 1943). 

3. Legados e doazóns expresos. 

4. Fondos multidisciplinares universitarios de antigüidade intermedia (desde 1830). 

5. Fondo moderno de apoio á investigación.

Forman parte así mesmo do patrimonio histórico vinculado á Biblioteca Xeral Histórica o mobiliario e globos situados na Antiga librería.

 

A Biblioteca Xeral Histórica acolle 2.795 manuscritos dos séculos XI ao XX, 487 incunables e ao redor de 60.000 obras impresas desde o século XVI ata 1830. É a receptora dun exemplar de todo o publicado pola Universidade desde o nacemento da editorial universitaria en 1943 e, por ser biblioteca provincial, conserva ademais a maior parte das obras publicadas en Salamanca e, en especial, toda a prensa histórica da provincia.

Entre os manuscritos resaltan o Liber mozarabicus canticorum et horarum ou Misal de Dona Urraca de 1059; o Liber Sancti Iacobi ou Codex Calixtinus; o exemplar máis completo que se conserva de Libro del Buen Amor do Arcipreste de Hita; De materia medica de Dioscórides do século XV; e Obras de Séneca, traducidas ao castelán para Juan II por Alonso de Cartagena. Dos incunables, a Biblioteca de Salamanca posúe catro exemplares únicos no mundo, 34 únicos en España e magníficas edicións europeas. Ademais, entre os impresos resaltan libros de Cartografía, Astronomía, Ciencias Naturais, pezas excepcionais dos autores da Escola de Salamanca, así como de xuristas, teólogos ou científicos europeos.

FONTES: 

Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes

Biblioteca General Histórica. Universidad de Salamanca